Çocuklarda Zorbalık: Önleme ve Müdahale

Çocuklar Neden Zorbalık Davranışı Gösterirler?

Çocuklar duygu ve düşüncelerini ifade etmede zorluk yaşayabilir, anlaşılmamış hissedebilirler. Çocuklar, duygularını ve ihtiyaçlarını sağlıklı bir şekilde ifade etmeyi öğrenmediklerinde, zorbalık davranışlarına yönelebilirler. Bazı çocuklar kendilerini sevilmeyen, değersiz biri gibi hissedebilirler. Bu durumda çocuklar kendi acılarını hafifletmek veya dikkat çekmek için başkalarına zarar verme yolunun seçebilirler. Çocuklar, çevrelerindeki yetişkinlerin veya diğer çocukların zorbalık davranışlarını gözlemleyebilirler. Eğer rol model aldıkları biri zorbalık yapıyorsa, çocuklar da benzer davranışları taklit edebilirler. Özellikle ebeveynlerin çocuklarına olumlu davranışları modellemeleri ve doğru davranışları öğretmeleri önemli olabilir.

Ebeveynlerin çocuklarıyla iletişim tarzları ve ebeveynlik tutumları da çocukların davranışlarını etkileyebilir (Ebeveynlik tutumları da çocukların zorbalık davranışları üzerinde etkili olabilir). Zorbaca davranışlar sergilemeye yatkın çocuklar evde mağdur edilmiş olabilir ya da kendini görmezden gelinmiş ve güçsüz hissediyor olabilir. Ebeveynlerin çocuklarına yeterli ilgi göstermemesi veya duygusal ihtiyaçlarına yeterince yanıt vermemesi, çocuklarda zorba davranışlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Çocuklar, dikkat çekmek için başkalarına saldırabilirler. 

Ebeveynlerin çocuklarına fiziksel şiddet uygulaması, çocukların agresif davranışlar geliştirmesine yol açabilir. Bu çocuklar, başkalarına karşı saldırgan veya baskıcı olma eğiliminde olabilirler. Ebeveynlerin zorba davranışları sergilemesi de çocukların benzer davranışları taklit etmelerine neden olabilir. Çocuklar, ebeveynlerinin davranışlarını örnek alarak, güç kullanmanın ve başkalarını rahatsız etmenin kabul edilebilir bir yol olduğunu düşünebilirler.

Ebeveynlerin çocukların zorbalık davranışlarını görmezden gelmesi veya ciddiye almaması, çocukların bu davranışları sürdürmelerine neden olabilir. Daha düşük sosyoekonomik düzeydeki ailelerde, işsizlik, maddi sıkıntılar ve yaşam koşullarının zorluğu gibi nedenler çocukların zorba davranışlarının artmasına sebep olabilir. Bu aileler, çocukların duygusal ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında bazı zorluklar yaşanıyor olabilir ve bu da çocukların agresif davranışlar sergileme eğilimini artırabilir. Yüksek sosyoekonomik düzeydeki ailelerde ise görülen yoğun iş temposu, çocuklarla olan sınırların belirsizliği veya disiplin eksikliği gibi nedenler de çocukların dikkat çekmek için zorba davranışlar sergileyebilecekleri bir boşluğa yol açabilir. 

Davranış bozukluğu olan çocuklarda zorbalık davranışları görülebilir. Davranış bozukluğu, çocuğun kurallara uymayan, saldırgan, yıkıcı veya düşmanca davranışlar sergilemesi durumudur. Zorbalık davranışı da bu davranış bozukluklarının bir şekli olabilir.  Davranış bozukluğu olan çocuklarda, duygusal zorluklar (öfke kontrolü eksikliği, düşük özgüven, iletişim sorunları vb) zorbalık davranışlarının altında yatan nedenler olabilir. Aynı şekilde davranış bozukluğu olan çocuklar da çevrelerindeki olumsuz davranışları taklit edebilirler. Davranış bozukluğu olan çocuklar, sınırları daha zor anlayabilirler. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin tutarlı bir disiplin yaklaşımı benimsemeleri önemli olabilir. Davranış bozukluğu olan çocuklarda sosyal beceri eksikliği sıkça görülebilir. Bu çocuklar genellikle kuralları anlamakta zorluk çekerler ve duygusal ifadeleri doğru bir şekilde yorumlama konusunda zorluk yaşayabilirler. Bu durum da diğer insanlara zarar verebilecek davranışlara yol açabilir. Davranış bozukluğu olan çocuklarda zorbalık davranışları devam ediyorsa bir uzmandan / psikologdan yardım almak önemlidir.

Çocuğum Zorbalık Yapıyor, Ne Yapabilirim?

• Zorbalık davranışları sergileyen çocuğunuzla konuşmak önemli bir adımdır, çünkü iletişim kurarak onun davranışını anlamaya çalışabilir ve değişim sürecine yardımcı olabilirsiniz. Çocuğunuza empati gösterip ve onun duygularını anlamaya çalışabilirsiniz.

• Zorbalık davranışının arkasında ne gibi duygusal zorluklar olduğunu çalışmak da önemlidir. Çocuğunuza hissettiklerini ifade etmesi ve başkalarının nasıl etkilendiğini düşünmesi için fırsat vermek önemli olabilir.

• Çocuğunuza zorbalık davranışlarının ne olduğunu açıklayabilir, başkalarına zarar vermenin yanlış olduğunu vurgulayabilirsiniz

• Çocuğunuza zorbalık yapma nedenlerini sormak önemlidir. Kendisini daha iyi anlamak için ona sorular sorabilirsiniz.

• Sorunun kaynağını bulmak da önemlidir. Aile dinamiklerinizi ve çocuğunuzun okuldaki dinamiklerini anlamaya çalışabilirsiniz.

• Yaşanan zorbalık olayını detaylı bir şekilde-mümkünse birkaç ağızdan- dinlemek ve bu tarz durumlarda psikolog, okul idaresi, aile, hekim koordinasyonlu çalışılması önemlidir. Zorbalıkla başa çıkmak için çoklu bir yaklaşım benimsenmelidir. Bu da işbirliği ile mümkün olur.

• Okuldan çocuğunuzun zorbalık yaptığına dair bir şikayet aldığınızda hiçbir şekilde dinlemeden çok sert ve yüksek tepkiler gösterip çocuğunuzu reddederseniz bu çocuğunuzun içindeki öfkenin büyümesine ve zorbalık davranışlarını sürdürmesine sebep olabilir.

• Aynı şekilde çocuğunuza hiçbir tepki vermeyip sınır koymazsanız bu çocuğunuzun zorbalık davranışlarını pekiştirmesine ve yine sürdürmesine sebep olabilir. Bu nedenle onu dinleyip duygularını anlayıp neden bu yola başvurduğunu tartışıp beraber farklı çözüm yolları arayabilirsiniz. Çocuğun duygusal ihtiyaçlarını karşılamak, olumlu davranışları teşvik etmek ve uygun sınırlar koymak, davranışların değişmesine yardımcı olabilir.

• Ne olursa olsun onu çok sevdiğinizi, ona olan sevginizin eksilmeyeceğini belirtip sonrasında onun bu davranışlarını desteklemediğinizi mutlaka belirtmelisiniz. Sevgi, ilgi ve kabul görmek çocukların duygusal ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlar ve sağlıklı bir benlik gelişimi için önemlidir. Ayrıca ebeveynlerin çocuklarını desteklemesi, onların özgüvenini artırır ve kendilerini sağlıklı yollarla ifade etmelerine yardımcı olur.

• Ebeveyn tutumlarının çocukların zorba davranışları üzerinde etkili olduğunu unutmayın. Sağlıklı bir ebeveynlik tarzı sevgi, anlayış, disiplin ve empati içermelidir. Çocuğunuza yönelik tutarlı ve dengeli davranışlar sergilemek önemlidir. Ebeveynlerin çocuklarına olumlu davranışları ve başkalarına saygıyı öğretmeleri, zorbalığın azalmasına yardımcı olabilir.

• Unutmayın bazen bu durumlarla baş edemeyebilirsiniz, bazen bildiğiniz yöntemler işe yaramayabilir. Zorbalık davranışları gösteren bir çocuk için psikolojik desteğe başvurmak önemli bir adım olabilir. Psikolojik destek, çocuğun zorbalık davranışlarının nedenlerini anlamasına, empati kurmasına ve sosyal ilişkilerini güçlendirmesine yardımcı olabilir.