Kumar Bağımlılığı Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Çözüm Yolları

Kumar bağımlılığı, son yıllarda özellikle genç yetişkinler (18-35 yaş) arasında giderek artan bir sorun haline geldi. Geleneksel kumarhanelerin yanı sıra, online bahis sitelerinin kolay erişilebilir olması bağımlılık riskini yükseltmektedir. Artan kumar bağımlılığı oranları tüm ülkede göze çarpmaktadır.

Son yıllarda merkezimize başvuran genç yetişkin danışanların önemli bir kısmında, online kumar ve bahis alışkanlığının sosyal ilişkilerini, eğitim hayatlarını ve ekonomik durumlarını olumsuz etkilediğini görüyoruz. Bu tablo, bağımlılığın sadece bireyi değil, aileyi ve sosyal çevreyi de içine esir alan geniş bir problem olduğunu gösteriyor. Bu sebeple hızla büyüyen kumar bağımlılığıyla ilgili bu bilgilendirme içeriğini paylaşmak istedik.

Kumar Bağımlılığı Nedir?

Kumar bağımlılığı, bireyin kumar oynama davranışı üzerinde kontrolünü kaybetmesiyle ortaya çıkan, psikolojik, sosyal ve ekonomik boyutları olan bir bağımlılık türüdür. Kişi, olumsuz sonuçlarını bilmesine rağmen kumar oynamaya devam eder ve bu davranış giderek yaşamının merkezine yerleşir. “Kumar bağımlılığı nedir” sorusu, aslında bir eğlenceden bağımlılığa dönüşen bu süreçte kişinin özgürlüğünü kaybetmesini tanımlar.

Kumar bağımlılığının görünümü bireysel düzeyde genellikle yoğun para ve zaman kaybı, oyunla ilgili sürekli zihinsel meşguliyet ve duygusal dalgalanmalar şeklinde ortaya çıkar. Kişi kumar oynayamadığında huzursuzluk, öfke, kaygı veya boşluk hissi yaşar. Kumar oynarken ise kısa süreli heyecan ve haz duygusu ön plana çıkar. Bu iniş çıkışlar, bireyin ruhsal dengesini bozarak bağımlılığı besleyen bir kısır döngü yaratır.

Toplumsal ve ilişkisel açıdan bakıldığında kumar bağımlılığı; aile içi çatışmalar, sosyal çevreden uzaklaşma, iş veya okul performansında düşüş ve ekonomik sorunlarla kendini gösterir. Kişi çoğu zaman bağımlılığını gizlemeye çalışır, yalan söyler, borç alır ve geri ödeyemez, bu da ilişkilerde güven kaybına yol açar. Bazen bağımlılığı gizleme çabası yüzünden en sevdiklerinden bile uzaklaşmayı tercih edebilir. Bu nedenle kumar bağımlılığı yalnızca bireyin değil, ailesinin ve yakın çevresinin de yaşam kalitesini olumsuz etkileyen çok boyutlu bir sorun olarak görünür.

Kumar Bağımlılığı Belirtileri

• Sürekli Kumar Düşünmek
  Kişi gününün büyük bir kısmını kumar oyunlarını hayal ederek, oynama planları yaparak veya para bulma yollarını düşünerek geçirir. Bu durum günlük yaşam sorumluluklarını ikinci plana iter.

  
  

• Artan Kumar Oynama İhtiyacı
  Başlangıçta küçük miktarlarla oynayan birey, zamanla aynı heyecanı yaşamak için daha büyük paralar yatırmaya başlar. Bu durum bağımlılığın ilerlediğinin önemli bir göstergesidir.

  
  

• Kayıpları Telafi Etme Davranışı (Chasing)
  Kaybettiklerini geri kazanma isteğiyle tekrar tekrar kumara dönmek en sık görülen belirtilerden biridir. Bu döngü kişinin daha büyük kayıplar yaşamasına neden olur.

  
  

• Durduramama
  Kumar bağımlısı kişi oynamayı bırakmak ya da azaltmak ister, ancak defalarca başarısız olur. Kontrol kaybı, bağımlılığın temel özelliklerinden biridir.

  
  

• Huzursuzluk ve Öfke
  Kumar oynayamadığında ya da oyunu bıraktığında kişi yoğun gerginlik, öfke ve huzursuzluk yaşar. Bu durum yoksunluk belirtisi olarak tanımlanır.

  
  

• Gizleme ve İnkâr
  Birey, yakın çevresine yalan söyleyerek kumar oynadığını saklamaya çalışır. Kumar davranışının gizlenmesi ilişkilerde güven kaybına yol açar.

  
  

• Borçlanma ve Maddi Zorluk
  Kumar için sürekli para arayışı, borç alma, kredi kartı borçlarını artırma veya yasa dışı yollara yönelme sık görülen belirtilerdendir.

  
  

• Sosyal ve Mesleki Sorunlar
  Kumar bağımlılığı iş performansında düşüşe, okul başarısında bozulmaya ve aile içi ilişkilerde ciddi çatışmalara sebep olabilir.

  
  

• Zaman Kaybı
  Kişi günün önemli bir bölümünü kumar oynamaya, oyunları izlemeye veya plan yapmaya ayırır. Bu durum sosyal yaşamdan uzaklaşmaya neden olur.

  
  

• Duygusal Dalgalanmalar
  Kumar bağımlıları kazandığında aşırı coşkulu, kaybettiğinde ise yoğun hayal kırıklığı, suçluluk veya depresyon yaşayabilir. Bu iniş çıkışlar bağımlılığın sürmesine katkıda bulunur.

Kumar Bağımlılığı Neden Olur?

Kumar Bağımlılığında Beyin Ödül Sistemi

Kumar bağımlılığının en önemli biyolojik nedenlerinden biri, beynin ödül sistemi üzerindeki etkisidir. Kumar oynandığında beyinde dopamin adı verilen mutluluk kimyasalı salgılanır. Bu durum kişide kısa süreli bir haz ve heyecan duygusu yaratır. Zamanla beyin bu hazzı tekrar yaşamak ister ve birey sürekli olarak kumara yönelir. Tıpkı madde bağımlılığında olduğu gibi, bu nörolojik süreç kumar bağımlılığının kalıcı hale gelmesine neden olabilir.

Kumar Bağımlılığında Genetik Yatkınlık

Bilimsel araştırmalar, bazı kişilerin genetik faktörler nedeniyle bağımlılığa daha yatkın olduğunu göstermektedir. Ailesinde alkol, madde ya da kumar bağımlılığı öyküsü olan bireylerde risk daha yüksektir. Bu genetik miras, beyindeki dopamin reseptörlerinin işleyişini etkileyerek bireyin daha kolay bağımlı olmasına yol açabilir. Dolayısıyla kesin olarak söylemek zor olsa da kumar bağımlılığı sadece çevresel değil, biyolojik kökenli bir risk de taşıyabilir.

Kumar Bağımlılığında Biyolojik Duyarlılıklar ve Psikiyatrik Yatkınlık

Kumar bağımlılığının biyolojik nedenleri arasında dürtü kontrolüyle ilgili beyin bölgelerinin işlev farklılıkları da öne çıkar. Özellikle frontal lob aktivitelerindeki bozulmalar, kişinin risk alma davranışını artırır. Ayrıca depresyon, bipolar bozukluk ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi bozukluklarla birlikte görüldüğünde, bağımlılık geliştirme olasılığı artar. Bu biyolojik ve psikolojik etkenler bir araya geldiğinde, kumar bağımlılığı çok daha güçlü bir şekilde ortaya çıkabilir. Özellikle Hiperaktivitesi olan bireylerde aşırı uyaran ihtiyacını karşılamada kumar oynama davranışı sık görülen bağımlılık türlerindendir.

Kumar Bağımlılığı Bir Kaçış Mekanizması Olabilir

Kumar bağımlılığının en önemli psikolojik nedenlerinden biri, bireyin olumsuz duygularından kaçış arayışıdır. Stres, kaygı, yalnızlık veya öfke gibi duyguları bastırmak için kumar bir tür kaçış yolu haline gelir. Kişi, oyunu geçici bir rahatlama ve kontrol hissi olarak deneyimler. Ancak bu durum, uzun vadede duygusal sorunların daha da artmasına ve bağımlılığın derinleşmesine neden olur.

Bilişsel Çarpıtmalar/ Şanslıyım Algısı

Psikolojik düzeyde kumar bağımlılığını besleyen en güçlü faktörlerden biri bilişsel çarpıtmalardır. “Bir dahaki sefer kesin kazanırım”, “şansım dönecek” veya “neredeyse kazanıyordum” gibi düşünceler kişiyi sürekli oyuna geri çeker. Bu tür yanlış inançlar, kumarın kontrol edilebilir veya beceriye dayalı olduğu yanılsamasını yaratır. Zamanla kişi, bu inançlarını davranışıyla pekiştirerek kumar oynama davranışını rasyonel bir karar gibi görmeye başlar.

Kumar Bağımlılığında Kişilik Özellikleri ve Psikolojik Yatkınlık

Bazı kişilik özellikleri kumar bağımlılığına psikolojik yatkınlığı artırabilir. Özellikle dürtüsellik, yüksek risk alma eğilimi ve heyecan arayışının ön planda olduğu kişilik tipleri bağımlılığın gelişmesinde rol oynayabilir. Ayrıca düşük benlik saygısı, çocuklukta yaşanan travmalar veya çözülmemiş psikolojik sorunlar da bağımlılığın ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir. Bu nedenle kumar bağımlılığının psikolojik yönü, kişinin geçmiş deneyimleri ve kişilik yapısıyla yakından ilişkili olabilir.

Kumar Bağımlılığında Sosyoekonomik Faktörler

Maddi sıkıntılar, işsizlik, düşük gelir düzeyi veya ekonomik belirsizlikler kumar bağımlılığını tetikleyen önemli sosyal faktörlerdir. Kişi, kısa yoldan para kazanma umuduyla kumara yönelebilir. Ancak bu beklenti, çoğunlukla daha büyük maddi kayıplara yol açar. Aynı zamanda yüksek gelir grubundaki bireyler de boş zaman etkinliği olarak kumarı tercih edebilir, bu da sosyal sınıflardan bağımsız bir risk faktörü oluşturabilir.

Kumar Bağımlılığı İçin Kültürel ve Toplumsal Etkenler

Kumar bağımlılığının sosyal nedenleri arasında kültürel değerler ve toplumsal tutumlar da vardır. Bazı toplumlarda şans oyunları eğlenceli bir aktivite olarak görülür ve bu durum bağımlılığın göz ardı edilmesine yol açar. Kumar oynama mekanlarının yaygınlığı, reklamların etkisi ve online oyunların kolay erişilebilirliği de bağımlılığı artıran en önemli faktörler arasındadır. Bu nedenle kumar bağımlılığı sadece bireysel değil, toplumsal bir sorun olarak da ele alınmalıdır.

Kumar Bağımlılığından Kurtulmak

Farkındalık Kazanmak ve Kabul Etmek

Kumar bağımlılığından kurtulmanın ilk adımı, sorunu kabul etmek ve farkındalık kazanmaktır. Kişi, kumarın hayatındaki olumsuz etkilerini net bir şekilde görmeli ve bu davranışın kontrolünü kaybettiğini kabullenmelidir. Günlük yaşamda yaşanan kayıpların, borçların, ilişkilerdeki çatışmaların kumarla bağlantısını kurmak, değişim süreci için kritik bir başlangıçtır.

Profesyonel Destek ve Yöntemler

Kumar bağımlılığıyla baş etmede psikolojik destek almak büyük önem taşır. Kumar bağımlılığı terapisinde genellikle kombine terapi tarzı tercih edilir. Yani ilaca ek olarak danışmanlık süreci kombine terapi olarak ifade edilebilir. Bu sayede kişinin kumarla ilgili fizyolojik ve psikolojik yakınmalarının kontrol altına alınması ve davranışlarını düzenlemesi hedeflenir. Ancak en önemli konulardan biri başvurulacak Psikiyatri hekimi/psikolog/psikolojik danışmanın bağımlılık alanında uzmanlığının olmasıdır.

Bilişsel-davranışçı yaklaşımlar, kişinin düşünce çarpıtmalarını fark etmesine ve kumarı tetikleyen durumlarla başa çıkmasına yardımcı olarak kumar bağımlılığının danışmanlık sürecinde sık kullanılan terapi yaklaşımlarından biridir. Ayrıca grup çalışmaları ve danışmanlık süreçleri, kişinin yalnız olmadığını hissetmesine ve motivasyonunu artırmasına katkı sağlar. Bu yöntemler, bağımlılık döngüsünü kırmak için etkili araçlardır.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Sosyal Destek Sistemi

Kumar bağımlılığını yenmek için güçlü bir sosyal destek ağına sahip olmak ve alternatif uğraşlara yönelmek önemlidir. Spor yapmak, hobilere zaman ayırmak, stresle baş etme becerilerini geliştirmek ve sağlıklı sosyal ilişkiler kurmak, kişinin kumar yerine farklı dopamin kaynakları bulmasına yardımcı olur. Ayrıca aile üyelerinin sürece dahil olması, bireyin motivasyonunu artırır ve uzun vadeli değişimi destekleyebilir.

Kumar Bağımlılığında Ailelere Öneriler

Tüm bağımlılıklar için yapılan genel tanım bir “aile hastalığı” olduğudur. Kumar bağımlılığı da yalnızca bireyi değil, ailesini de etkileyen bir süreçtir. Bu nedenle ailelerin doğru yaklaşım sergilemesi çok önemlidir:

• Yargılamayın, destek olun: Bireyi suçlamak ya da sürekli eleştirmek yerine, sorunun bir bağımlılık olduğunu kabul ederek destekleyici bir tavır sergileyin.

• Sınırlar koyun: Maddi ve duygusal sınırları net bir şekilde belirleyin. Borçlarını kapatmak yerine, kendi sorumluluğunu almasına yardımcı olun.

• Profesyonel destek teşvik edin: Bireyin alanında uzman bir psikologdan/psikiyatri hekiminden yardım alması konusunda cesaretlendirin.

• Kendinize de destek alın: Aile üyeleri de bu süreçte zorlanabilir. Grup çalışmaları veya aile danışmanlığı, aile bireylerinin de yükünü hafifletebilir.

Kumar bağımlılığı, birey ve ailesi için yıpratıcı bir süreçtir. Ancak farkındalık, doğru baş etme yolları ve profesyonel destekle bu döngüden çıkmak mümkündür. Eğer siz de kumar bağımlılığıyla ilgili çözüm yolları arıyor ve profesyonel bir destek almak istiyorsanız, Haziran Psikoloji ekibi olarak yanınızdayız. Karşıyaka psikolog ve İzmir psikolog kadromuzla, bireysel görüşmeler, bağımlılık danışmanlığı, aile desteği ve grup çalışmaları hizmetleri sunuyoruz. 0541 236 92 00 numaralı telefondan bize ulaşabilirsiniz.