Aile İçi Çatışmaların Çocuğa Etkisi ve Çözüm Yolları

Bireyin, gelişimini etkileyen aile atmosferinin önemli bileşenlerinden birisi evlilik çatışması olarak nitelendirilmektedir.

Evlilik çatışması, çocukların psikolojik uyumu üzerinde etkilidir. Psikolojik uyum kavramı, duygu düzenleme becerilerini, çocuğun kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmesini, sosyal ilişkilerini sürdürebilmesini ve akademik başarısını, çevresinin ihtiyaçlarına cevap verebilmesini kapsar. Aile içi çatışmanın çocuğun psikolojik uyumu üzerinde etkili olduğunu biliyoruz bu bazen başka aracı değişkenlerle olabilir bazen de ebeveyn stilleri aracılığıyla olabilir. Örneğin, bazen aile içi çatışma ebeveyn stilini etkiler. Ebeveyn stili de çocuğun psikolojik uyumunu etkiler.

Evlilik çatışması psikoterapide ele alınırken çatışmanın çözüme ulaşıp ulaşmadığını, çocuğun görüp görmemesi yani çocuğun algısını dikkate alırız. Siz kendi aranızda çözebilirsiniz ama çocuk hala devam ettiğini düşünebilir. İkili ilişkide çatışmada zaten vardır, ama fazla sıklık varsa çocuğun psikolojik uyumunu bozar. Bu çatışmada psikolojik ya da fiziksel şiddet ne kaçar yoğun ve çocuk ne kadar maruz kalıyor? Çocuk bu çatışmayı ne kadar tehdit edici algılıyor, bu çatışma benim için tehdit mi değil mi, güvenli mi değil mi, bu benim ailemin dağılması, birlikteliği için ne kadar etkili? Kendini suçlama ne kadar yoğun? Çocuk bu durumla ilgili kendini ne kadar suçlu olduğunu düşünüyor? Tüm bu sorularda çocuğun gelişim dönemine bakarak terapide odaklanırız. Örneğin daha işlem öncesi dönemde, (egocentric) benmerkezci dönemdeyse, o boşlukları kendileri doldururlar, benim yüzümden ben yaptım gibi düşünebilirler.

Çatışma bireyde bir dengesizlik yaratır. Güvenlik dengesi bozulur. Çocuk kendini suçladığı zaman da bundan daha fazla etkilenir. Güven ortamı zedelenir. Çatışmaya dahil olmak isteyebilir, kendini suçladığı için içselleştirilmiş davranışlar, depresyon öfke gibi durumlara daha yatkın olabilir. Evlilik çatışmasını ölçerken bu alt bileşenlerden yararlanırız.

Eşler arasındaki çatışma her evliliğin kaçınılmaz bir boyutu olmakla birlikte , sık çatışma yaşanan, yoğun düşmanlık, öfke duygularının ifade edildiği aile ortamında büyüyen çocukların psikolojik uyum problemleri, ruh sağlığını etkilediği yaşadığı belirtilmektedir. Çok yoğun öfke, çatışma, gelişimsel psikopatoloji açısıdan baktığımızda ihmal, istismar, ya da yoğun çatışmada yetişen çocukların disosiyasyon ayrışma ya da aşırı uyarılma yaşayabilir. 

Aslında çatışma sağlıklıdır, tam tersine hiç çatışma yoksa benlik üzerinden düşünelim bir taraf sahte benliğe sahip olabilir, kendini diğeri üzerinden ifade edebilir, iç içe geçme olabilir. Başka bir kuramdan bakarsak çatışma hiç yoksa belki de ailede üçgenler vardır ayrışmışlık yoktur, tamamen birleşme vardır.

Peki her çatışma psikolojik uyum problemi çıkartır mı?  

Çatışmanın çözümlenmesi çocuğun başa çıkma becerilerini, kaynaklarını geliştirebilir. Eğer çocuk hiç olumsuz duygularla baş başa kalmazsa, aile çatışma hiç olmamış gibi davranırsa ya da olumsuz duyguların ifadesine ailede yer verilmezse çocuk duygularını düzenleme konusunda sıkıntılar yaşar. Aile içi çatışmanın nasıl çözüldüğü, çocuğunda bunu nasıl algıladığı çocuğun duygu regülasyonunu etkiliyor. Çocuk duygu regülasyonu ile kendi duygularını tanıyor, öfke, kıskançlık, hüzün, üzüntü vs. olumsuz duyguları tanıyor, olumsuz duyguları içinde barındırılabilir, konuşulabilir olacağını görüyor. Bazen çatışma sessiz de olabilir, bu daha tehlikelidir. Çocuklar somut algılama eğilimindedir. Somut olarak çatışmayı görmediği zaman ne olduğuna anlam da veremiyor dolayısıyla belirsizlik çocuk için daha anlamsız geliyor. Diyelim ki kimse çocuğun önünde net ifade etmiyor çatışmayı, çocuğun yanında belli etmiyorlar ama çocuk anlıyor. Bazen çocuğa biz anne baba anlaşamıyoruz ama aramızda halledeceğiz demek daha yararlıdır. Var ama yok gibi davranılan çatışmanın belirsizliği çocuk için daha tehlikelidir. Belirsizlik her zaman için insana kaygı vericidir. O yüzden çatışma her zaman olumsuz değil, biz bunu rol modele de çevirebiliriz.

Aile içi çatışmada problem çözümü gerçekleştiremiyor, çocuğunuzun etkilendiğini düşünüyor ya da daha iyi bir çatışma çözme becerisi kazanmak istiyorsanız mutlaka uzman psikolog desteğine başvurmalısınız. Sürekli değişen dünyada sabit olan aile ilişkileri çocuğu güvende hissettirmektedir. Aile ortamında ilişkilerin yeniden düzenlenmesi ve süregelen bir hal alması için erken ya da geç demeden psikolojik destek, danışmanlık almak önemlidir.