Çocuklarda Aşırı Hareketlilik: Ebeveyn Rehberi

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik olarak tanımlanabilen, çocukluk ve ergenlik döneminde en sık karşılaşılan bozukluktur. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukların okuldaki davranışlarını ve okul başarılarını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle hem ebeveynler hem de çocuklar Dikkat  Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)ile baş etmede desteğe gereksinim duymaktadır. 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklar, dikkatlerini bir noktaya toplamakta zorluk yaşarlar. Ayrıca, dışarıdan gelen uyaranlarla dikkatin kolayca dağılması, düzenini sürdürmede zorlanma, eşya ve oyuncakları sık kaybetme, aldığı sorumluluk ve görevleri unutma gibi belirtiler de dikkat problemlerine işaret etmektedir. Sırasını beklemede zorlanma, isteklerini erteleyememe, daha soru bitmeden yanıt verme, acelecilik, başkalarının sözlerini kesme gibi davranışlar ve bu davranışlar sonucu çocuğun işlevselliğinin olumsuz yönde etkilenmesi durumu dürtüsellik sorunlarını düşündürmelidir. Hareketliliğin yaşıtlarına göre belirgin olarak fazla olduğu, bu davranışların oyun, anaokulu, okul gibi günlük işlevlerde, arkadaş, aile ve/veya öğretmenler için sorun oluşturduğu, yani çocuğun işlevselliğini etkilediği durumlarda aşırı hareketlilikten söz edilebilir. Okul öncesi dönemde en zorluk çekilen ayırt edici tanı sorunu normal çocukların hareketliliği ile Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olanların ayırt edilmesidir. Gerçekten Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocukların bu yakınmaları süreğendir. Bu çocuklar her zaman ve her yerde benzeri türde davranışlarda bulunurlar. 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) türleri açısından üçe ayrılmaktadır: (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) sınıflandırması, çocuktaki semptomların seviyesine göre değişir.) 

     · Dikkat eksikliği türü: Yaygın davranış şekli dikkat eksikliğidir, çocuk dikkatini
      uyaranlara vermekte, talimatları ya da kuralları takip etmekte zorluk yaşar.

     · Hiperaktif/dürtüsel tür: Yaygın davranış şekli hiperaktivite ve dürtüselliktir.
      Çevrelerine uyum sağlamakta zorlanırlar. Aşırı aktif, sabırsız ve çabucak sıkılırlar.
      Otokontrolden zayıflığı söz konusudur.

     · Hiperaktif/dürtüsel ve dikkat eksikliği türü (karışık): Bu türde dikkat eksikliği,
      hiperaktivite ve dürtüsellik bir arada görülmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Belirtileri

· Dikkat toplama yeteneğindeki sınırlılık ve dağınıklık

· Anlatılanları dinlemede güçlükler

· Düzensizlik

· Düşünmeden konuşma

· Unutkanlık

· Motor huzursuzluk

· Yetersiz dürtü kontrolü

· Aşırı konuşkanlık

· Sıra bekleyememe

· Kurallara uymada güçlük çekme 

· Bir ya da birkaç uyarana aynı anda dikkat etme konusunda başarısızlık

· Aşırı el ve ayak hareketliliği

· Oturması beklenen durumlarda sürekli ayakta olma 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Görülme Sıklığı 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) 'nun dünya genelinde çocukların %5-12’sini etkilemektedir. Kız çocuklarında Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) 'nun sıklıkla dikkatsizlik, depresyon ve kaygı bozuklukları ile seyrettiği ve davranış sorunlarının nadir olarak ortaya çıktığı belirtilmektedir. Erkeklerin ise tabloya genellikle yıkıcı davranış bozukluklarının eşlik etmesi nedeniyle, kızlara oranla kliniklere daha sık getirildikleri düşünülmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedenleri 

1-) Genetik

2-) Nörogelişimsel Farklılıklar 

3-) Psikosoyal Etkiler

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile Baş Etme

Bilişsel-davranışçı psikoterapide istenilen davranışların pekiştirilerek sıklıklarının arttırılması ve istenmeyen davranışların söndürülmesi amaçlanır. Bu yaklaşımla terapi sonucunda daha çok dürtü kontrolü, daha uzun düşünerek harekete geçme ve motor hareketliliğin uygun bir biçimde gerçekleşmesi sağlanır. Bireysel psikoterapi karamsarlık, kaygı, düşük benlik saygısı, depresyon gibi durumların ortaya çıkmasını engelleme ve tedavi etmede faydalı olabilir. Ailelerin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) 'nun özellikleri ve gidişatı hakkında bilgilendirilmesi ve ebeveynlerin uygun disiplin yöntemlerini uygulamasını sağlanması önemlidir. Ebeveynler aşırı hoşgörülü ya da aşırı cezalandırıcı tarzdaki yaklaşımlardan kaçınmalıdır. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) belirtileri çok dikkatle takip edilmesi gereken ve çocukların gelişimsel düzeyinde normal sayılabilecek hareketlilikle karıştırılmaması gereken bir bozukluktur. Eğer çocuğunuzda, yukarıdaki belirtilerden en az beşi görülmekteyse daha detaylı ve kapsamlı bir değerlendirme için bir psikoloğa başvurunuz.