Çocuklarda Çalma Davranışı: Anlama ve Önleme

‘Çocuğum okuldan oyuncak getirdi, ne yapabilirim?’

‘Acaba çocuğum her yerde hırsızlık mı yapıyor?’

‘Komşuya söylesem de sehpanın üstünde para bıraksak çocuğum onu çalacak mı kontrol mü etsek?’

Çalma, çocuğun kendisine ait olmayan bir eşyayı izinsiz olarak almasıdır. 

Okul çağlarında görülen ve sık tekrarlanan çalmalar üzerinde önemle durulmalı ve psikolog desteği alınmalıdır.

Okul öncesi dönemde görülen çalma davranışı uyum ve davranış bozukluğu olarak kabul edilmez, aidiyet mülkiyet gibi kavramların tam gelişmediği çocuklar başkasına ait bir eşyayı izinsiz konusunda yanlış olduğu bilincini henüz oluşturamamış olabilir.

PEKİ ÇOCUKLAR NEDEN ÇALAR?

· Çocuğun temel ihtiyaçların önemsenmemesi ve karşılanmaması

· Çocuğun sevgi, ilgi ve anlayıştan mahrum olması

· Çocuğun başkasına duyduğu kızgınlığı ifade etmek veya intikam almak istemesi, karşıt gelmek için bu davranışı gerçekleştirmesi

· Anne-babanın çocuğun yaptığı bu davranış karşısında tepkisiz kalması ve ya bu durumu çocuğun yanında başkalarına gülerek anlatması

· Çocuğun benzer davranışlarda bulunan birisini rol model seçmesi

· Çocuğun çalma davranışını anne-baba ile hesaplaşmasının bir yolu olarak görmesi

· Yeni doğan kardeşe duyulan kıskançlık ve ya öfke

· Daha az sosyal kabul alan bir çocuğun kendisini akran grubuna kabul ettirme isteği

ÇOCUĞUMUN ÇALMA DAVRANIŞINDAKİ HEDEFİ NE?

1.Çalınan Objenin Kullanılması

· Yarar sağlamayan hırsızlıklar: Çocuklardaki karakteristik çalma biçimidir.

· Cömertlik hırsızlıkları: Çalınan obje dağıtılır. Bu hırsızlıklar özgeci ve değer kazanmak amacıyla yapılır.

· Gereksinim hırsızlıkları: Yoksul, evden kaçan çocuklarda görülür. Para hırsızlıklarının birçoğunda çocuk ya da gencin şiddetle gereksinme duyduğu veya istediği bir şeyi elde etmek için çaldığı ileri sürülebilir.

2. Patolojik Hırsızlıklar

· Saldırgan hırsızlık: Zarar verme amacı baskındır.

· Dürtüsel (impulsive) hırsızlıklar: Çalma eylemi düşünülmeksizin ve bir plan yapılmaksızın gerçekleştirilir.

· Zevk hırsızlığı: Bu tür hırsızlıklarda yeni ve heyecan verici deneyimler yaşamak ya da çevresini atlatarak bir üstünlük veya egemenlik duygusu elde etmek amacı yatmaktadır. Bu tür hırsızlıklar genel olarak grup halinde işlenir ve çokluk alınan nesneyle bir gereksinmeyi karşılamak söz konusu değildir.

· Telafi hırsızlıkları: Burada sevgi eksikliği telafi edilir. Bunlar aynı zamanda kardeş doğumu, kardeşler arası kıyaslama gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan kıskançlık ve avunma hırsızlıklarıdır.

ÇALMA DAVRANIŞI İÇİN NE YAPABİLİRİZ?

Aileler psikolog desteği almak için başvurduklarında genellikle ilk duyduğumuz cümle: 

‘Eve bir şeyler getirmiş, görünce başımdan aşağı kaynar sular döküldü. Döndüm ona bir hışımla Hırsız, niye çaldın senin neyin eksik! Seni şimdi polise götüreceğim, bu yaşta bunu çalan ileride neler götürmez ki. Hapislerde çürürsün dedim. Hiçbir şeyini eksik etmiyoruz, neden bu çocuk bir şeyler çalıyor bize yardımcı olabilir misiniz?’.

Her çocuğun bireysel özellikleri ve gelişim dönemi birbirinden farklı olduğu için bu soruya uygun cevabı çocuk ve aile değerlendirmesi sonrasında vermemiz daha sağlıklı olmaktadır. 

Psikolog desteği öncesinde ailelere verebileceğimiz bazı öneriler:

· Oyuncağın geri verilmesi en doğru  çözüm yoludur. Çocuk gereksiz yere  suçlanmamış ama davranışı da onaylanmamış olur. Sonunda kazançlı çıkmayışı da bu davranışın yinelenmesini daha az çekici duruma getirir.

· Çocuğa başkalarının eşyalarına önem vermeyi, dürüstlüğü öğretmek ve bunu yaşantıya geçirmek gereklidir.

· Çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılanmalıdır. Yaşına ve ihtiyaçlarına uygun miktarda harçlık verilmelidir.

· Çocuğun kendisine ait eşyalarının olması sağlanmalıdır. Bu onun mülkiyet bilincini geliştirecektir.

· Çocukla davranışının nedeni konuşulmalıdır. 

· Çocuğunuza ihtiyacı olduğunda ödünç eşya almanın yolları öğretilmelidir.

· Çocuğun eşyaları kullanılmak istendiğinde ondan izin istenmelidir.

· Çalma davranışı ortaya çıktığında ise; kötü, hakaret içeren sözler sarf edilmemeli, çocuk incitilmemelidir, sözlü ve fiziksel cezalara başvurulmamalıdır, başkalarının yanında deşifre edilmemelidir, başkalarıyla kıyas yapılmamalı, kardeşler arası diyaloga dikkat edilmelidir, çocuk dinlenmeli, anlayışlı davranılmalıdır, yargılayıcı ve suçlayıcı olunmamalıdır.

Çalma davranışı ciddi bir durumdur ve sebebi öğrenilmelidir. Çocukluk döneminde başlayan bu sorun ileride başka patolojilere de yol açabilir. Erken müdahale için mutlaka çocuk için psikolog, aile için de danışmanlık desteği alınması önerilir.