Çocuklarda Yeme Sorunları: Ebeveyn Rehberi

Çocuklarda Yeme Bozukluğu Nedir?

Yemek yeme davranışı hem biyolojik hem de sosyal olarak karmaşık yapıya sahip bir davranıştır. Bu davranış sırasında kendi yemeğini kendisi yiyemeyen çocuklar için ebeveyn ile çocuk arasında ciddi bir etkileşim söz konusudur. Yeme bozuklukları, çocukluk döneminde sık rastlanan bir bozukluk türüdür. Çocuklarda yeme bozuklukları türüne ve nedenlerine göre farklılık gösterebilmektedir. Çocuklarda görülen yeme bozukluğu türleri;

· Pika: Bir aydan uzun süren, besin olarak kabul edilmeyen maddelerin (toprak, kağıt, saç, boya, kül, kil vb.) devamlı ve ısrarlı bir şekilde yenilmesi alışkanlığıdır. Halk arasında daha çok toprak yeme alışkanlığı olarak bilinen ve en sık çocuklarda görülen bir rahatsızlıktır. 

· Ruminasyon: Bebeklik ve çocukluk döneminde daha sık görülen bir yeme bozukluğudur. Yiyeceklerin yutulduktan sonra tekrar ağza getirilmesini ve yeniden yutulmasını içerir.

Ailelerin en çok endişelenme ve yeme bozukluğu olan çocukların en fazla hekime başvurma nedeni seçici yeme ve az yeme şeklinde olmaktadır. Seçici yeme davranışı, belli besin gruplarını reddetmek, yeni besinleri denemeye karşı isteksiz olmak ve sadece hoşuna giden besinleri tüketme eğiliminde olmaktır. Seçici yemek yeme, çocuklar arasında en sık görülen durumlardan biridir. Aileler, çocuklarının iştah azlığı ve seçici yemek yeme durumlarında yeterli gelişimi gösteremeyeceği düşüncesine kapılmaktadır. Bu durumun ebeveynlerde anksiyeteye yol açtığı görülmektedir. 

Çocuklarda Yeme Bozukluğu Neden Olur? 

Yeme süreci; besini ağza almak, çiğnemek, geriye doğru itmek ve yutmak gibi sıralı gerçekleşen bir süreçtir. Yeme bozukluğu bu süreç boyunca herhangi bir noktada gelişebilir. Gelişimin erken evrelerinde ortaya çıkan bir problem, yeme bozukluğunda temel olabilir. Örneğin bebeklik döneminde anne sütünden katı gıdalara geçiş hızlı bir gelişimsel adaptasyon gerektirmektedir ve yemeyle ilişkili bozuklukların bu dönemde seyir gösterme olasılığı yüksektir. Bazen bu gelişim basamaklarının normal ilerlemesine rağmen, ebeveyn tutumları ve bazı kültürel inanışlar sorunların nedeni olabilir. Ayrıca, çocuğun emme ya da katı gıda tüketimi sırasında yaşadığı boğulma tehlikesi gibi travmatik bir deneyim de aynı şekilde yeme bozukluğu geliştirmesine sebep olabilir. Örneğin; elma yerken boğazına takılan ve boğulma tehlikesi atlatan bir çocuk, katı yiyecekleri yemek istemeyebilir. 

Yeme bozukluğunun gelişim sebepleri incelenirken dikkat edilmesi gereken faktörler:

· Gıda alım şekli

· Tıbbi geçmiş 

· Gelişimsel öykü 

· Davranışsal ve duygusal durum 

· Yeme ile ilişkili travmatik öykü (varsa)

Çocuklarda Yeme Bozukluklarının Üstesinden Nasıl Gelinir?

Yeme bozukluklarıyla çalışırken en etkili yöntem Bilişsel Davranışçı Terapidir. Ancak ciddi ve karmaşık durumlarda terapi desteğine ek olarak ilaç tedavisi de gerekebilir. 

Yeme bozukluklarında Bilişsel Davranışçı Terapinin uygulanması ve sonuç alınabilmesi için atılması gereken ilk adım iştahın düzenlenmesidir. Bunun için de gerekli olan çocuğun yemek yemeye olan motivasyonunun sağlanması ve güçlendirilmesidir. Bu motivasyonu güçlendirme aşamasında ise ödül ve olumlu geri bildirim uygun bir yöntem olacaktır. Bu yöntemde örneğin çocuk istenilen gıdayı yediğinde ebeveyn, çocuğa övgü şeklinde geri bildirim verir. Tersine çocuk yemekleri fırlatma gibi uygunsuz davranış sergilediğinde bakım veren bu davranışı görmezden gelir. Bu yaklaşımlar ödül sistemi ile desteklenebilir, bu sistem çocuğun istenilen davranışı sergilemesini pekiştirirken, istenmeyen davranışın ortadan kalkmasını kolaylaştıracaktır. 

Besin tercihleri olan bir çocuk için, tercih etmediği bir gıdadan az miktarda yemesi, sevdiği bir gıda ile ödüllendirilebilir. Yıkıcı davranışlar gibi olumsuz davranışlar için ise mola cezası gibi hafif cezalar uygulanabilir. Yeme sorunu olan çocuklar gıdayı yememekte ısrar ettiklerinde ve ebeveynlerin ‘çocuğum aç kalacak’ endişesiyle çocuğun sevdiği gıdaları yedirmeye çalışması, çocuğun yemediği gıdadan kolayca kaçmasına imkan sağlayıp bu kaçma davranışını pekiştirmesine yol açacaktır. 

Yeme bozuklukları erken yaşlarda müdahale edilmediği durumlarda ilerleyen dönemlerde Bulimia Nervoza veya Anoreksiya Nervoza gibi bozuklukların gelişmesine sebep olabilir. Bu nedenle böyle bir problem varsa erken yaşlarda müdahale edilmesi önemlidir. Bunun için de bir psikolog desteği alınması önerilir.