Ergenlerde Zorbalıkla Mücadele Rehberi

Ergenlerde Akran Zorbalığı Nedir?

İnsan, doğası gereği yaşamı boyunca birçok gelişim sürecinden geçer. Bu gelişim süreçlerinden biri de ergenliktir. Ergenlik döneminde birey fiziksel, duygusal, sosyal ve birçok alanda daha değişim göstermektedir. Ergenlik döneminde ortaya çıkan bu değişimler neticesinde ergenlerde duygusal dalgalanmalar, sosyal gruplara uyum problemleri, aile içi ilişkilerde çatışmalar gibi çeşitli problemler ortaya çıkabilir. Ergenlik döneminde özellikle akran gruplarının kendi içindeki ilişkilerinde ortaya çıkan problemlerden bir tanesi de akran zorbalığıdır. 

Akran zorbalığı, aynı gelişim sürecinde bulunan akran grupları içinde görülen daha güçlü olan kişinin veya grubun görece daha güçsüz olana karşı sürekli olarak uyguladığı fiziksel veya duygusal davranışlar bütünü olarak tanımlanabilir. Ergen yaş grubu içinde de sıkça görülen akran zorbalığında, bir davranışın zorbalık olduğunu kanısına varırken güçlü olanın görece daha zayıf olana karşı uygulamış olduğu zorbalık davranışının kasti ve sürekli olduğu sık sık görülmektedir. Ergen yaş grubunda özellikle okulda görülen akran zorbalığı neticesinde görece daha güçsüz olan tarafın geri çekilip çaresizlik, ezilmişlik gibi çeşitli duyguları yaşarken zorbalık yapan tarafın ise güç, statü gibi kazanımlar elde ettiği için bu davranışları sürdürme eğilimi içinde olduğunu görülebilmektedir. Akran zorbalığı, fiziksel olarak itme, çekme, vurma gibi davranışlar olabileceği gibi alay etme, dalga geçme, lakap takma veya dışlama gibi davranışlarla da gerçekleşebilir. 

Ergenlerde Akran Zorbalığının Nedenleri

Akran zorbalığının hem zorbalığı yapan kişi hem de zorbalığa uğrayan kişinin sahip oldukları özellikler nedeniyle çok çeşitli nedenleri olduğunu görebiliyoruz. Bu nedenlerden birkaç tanesi şu şekildedir:

● Zorbalık yapan kişinin öz yaşam öyküsünde zorbalığa uğramış olması veya bu duruma tanıklık etmiş olması

● Zorbalık yapan kişinin duygu düzenleme becerilerinin yeterince gelişmemiş olması

● Kişinin ilk çocukluk dönemlerinde anne ve baba (bakım veren) ile kurmuş oldukları ilişkilerin zedeleyici olması

● Zorbalık yapan ve zorbalığa uğrayan kişilerin konu hakkında yeterince bilgilendirilmemiş olmaları

● Zorbalık yapan kişilerin özellikle sosyal medya gibi kaynaklardan yanlış rol modelleri örnek almaları

● İçinde bulunulan grubun normlarına uymak ve grup tarafından kabul görmek adına bu tür davranışlara otomatik eğilim gösterme

Ergenlerde Akran Zorbalığının Etkileri

Akran zorbalığına uğrayan kişilerde fiziksel, duygusal ve davranışsal bazı değişimler görülebilmektedir. Yapılan birçok araştırma akran zorbalığına maruz kalan ergenin depresyon, kaygı, korku, güvensizlik, yalnızlık ve üzüntü gibi yıkıcı duyguları çok derin ve uzun süreli şekilde hissettiklerini göstermektedir. Duygusal tepkilerin yanında uyku ve yeme düzensizlikleri, okula gitmeme, okuldan kaçma, dikkat eksikliği, sosyal gruplara dâhil olamama, içe kapanma gibi davranışsal tepkilerin de ortaya çıktığı görülebilmektedir.

Ergenlerde Akran Zorbalığı Nasıl Önlenebilir?

Ergenlerde akran zorbalığının önlenmesi için hem ailelere hem de psikolojik danışmanlara ve psikologlara önemli görevler düşmektedir. Ergenlerde akran zorbalığının önlenmek amacıyla özellikle aile içi ilişkilerin ve iletişimin güçlendirilmesi gerekmektedir. Zorbalığa uğrayan ergenler için ise psikolojik ve sosyal destek hizmetlerinin okulların psikolojik danışma ve rehberlik servisleri tarafından sağlanması oldukça önemlidir. Okullarda öğrencilere erken yaşlardan başlamak üzere zorbalık hakkında bilgilendirici çalışmaların yapılması ve zorbalığa uğradıklarında bunlarla nasıl başa çıkabilecekleri öğretilmelidir. Bunun yanında zorbalıktan kaçınmak ve duygu düzenleme becerilerinin gelişmesi için ergenlere farkındalık çalışmaları okul rehberlik servisleri tarafından uygulanması oldukça önemlidir.

Ergenlerin kendilerini zorbalıktan korumayı öğrenmelerinin yanında ailelerin de sürecin içinde olması gerekmektedir. Ailelere okullarda konu hakkında bilgilendirici, farkındalık yaratan seminerlerin ve eğitimlerin verilmesi bu konudaki önemli gereksinimlerden birisidir. Bunların yanı sıra tüm bu önleyici çalışmalara rağmen ergenlerde akran zorbalığı devam edebilir ve zorbalığa uğrayan ergenlerde bunun birçok duygusal ve psikolojik etkileri ortaya çıkabilir. Bu noktada da alanında uzman psikolojik danışmanlar ve psikologlar ile iletişime geçilerek bireysel terapi hizmetlerinden faydalanmak oldukça önemlidir. Bireysel terapi sürecinde hem zorbalığı yapan hem de zorbalığı maruz kalan ergenler kendileri ile ilgili öz yaşantıları, duyguları, düşünce yapılarını ve davranış kalıplarını işleyerek işlevsiz olanlardan kurtulup yerine daha sağlıklı yapıları koyabilirler.