Ergenlerde Sosyal Kaygı: Anlama ve Destek

Sosyal Fobi Nedir?

Sosyal fobisi olan kişiler, insanların içerisinde olmaktan çok çekinirler ve utanırlar ama asıl onlar için sıkıntı olan olumsuz eleştiriler ve değerlendirmelerdir. Bununla birlikte ergenler insanlara karşı utanç bir duruma düşeceğinden çok kaygı ve endişe duyarlar. Kaygılandıklarını insanların anlamasından çok korkarlar ve bu durumu düşündükçe daha çok rahatsız olurlar ve böylelikle kaygıları daha çok artar. Sosyal fobisi olan ergenler, sosyal destek almakta güçlük çekerler çünkü akranları ile iletişim kurmak onlar için zorlayıcı olabilmektedir. Sonuç olarak sosyal fobi nedeniyle kendini yalnızlığa iten ergenler, içlerine kapanırlar. Sosyal fobi, öz saygıyı ve öz denetimi zedeleyen bir bozukluk olduğu için depresyon ile yakından ilişkilidir.

Sosyal Fobi Belirtileri

Sosyal fobi, çocuk ve ergenlerde korkulan bir durumla karşılaşıldığında bedensel tepkiler ve belirtilerle ortaya çıkar. 

Sosyal fobi belirtileri; 

· Yüz kızarması

· Terleme

· Ağız kuruluğu

· Çarpıntı

· Nefes kesilmesi

· Nefes darlığı

· Kas gerginliği

· Titreme 

Bu fiziksel belirtilerle birlikte bireyin zihninde “Güçsüzüm, yetersizim, çirkinim, beğenilmiyorum, sevilmeye layık değilim, hata yapmamalıyım, mükemmel olmalıyım, rahat davranmalıyım, kaygılı olduğumu belli etmemeliyim, kusursuz olmalıyım” şeklinde düşünceler dolaşmaktadır. Bu düşüncelere kaçınma davranışları da eşlik eder. Bu kaçınma davranışları ise korkulan ortama girememe, korkulan ortamı terk etme, göz teması kurmaktan kaçınma, ilgisiz şeyler düşünme, güçsüzlük ve yetersizlik hissi gibi zihinsel ve fiziksel davranış kaçınmaları beraberinde olur.

Sosyal fobisi olan çocuklar ve ergenler arkadaşlık kurmaktan çok kaçınırlar. Sınıfta yüksek ses ile konuşmaktan utanırlar, soruların cevaplarını bilseler bile parmak kaldırmaktan kaçınırlar, haklı oldukları halde kendilerini savunamazlar. Sosyal fobisi olan ergen ve çocuklar her zaman kaygılı ve çekingendirler.

Sosyal Fobi Nedenleri

Sosyal fobide bilişsel çarpıtmadan rahatlıkla söz edilebilir. Beyin, tehdit algısı varmış gibi bedene uyarılar gönderir ve vücudumuz uyarılmaya başlar. Kalbimiz hızlı atar, panik atağa yakın bir şey yaşanabilir, bazı durumlarda baygınlık geçirebilir bireyler. Genetik yatkınlıktan da söz edilebilir. Anne-Baba tutumları özellikle eleştirici ve koruyucu olmaları durumunda çocuklar da sosyal fobi riskini arttırır. Her hareketi kontrol edilen çocuk tedirgin ve endişe duyabilir hareketlerini sergilerken ya da sürekli günlük yaşantısında fiziksel ve psikolojik şiddete maruz kalmak çocuklar ve ergenlerde de sosyal fobi için bir zemin oluşturur. Çocuklarda suçluluk duygusu oluşmaya başlar bunun beraberinde kendini değersiz hissedebilir. Bu durum ilerde eğitim hayatında kendini ifade etme konusunda başarısızlığa yol açabilir.

Sosyal Fobi Görülme Sıklığı

Sosyal fobi her yaş aralığında görülebilir. Özellikle sosyal fobi yaşayan çocukların % 40’ı 10 yaşının altındaki çocuklardır. Çoğu zaman ergenlik döneminde başlar. Ergen kız çocuklarında daha çok görülmesine rağmen destek alma oranı ergen erkeklerde daha yüksektir. Bunun sebebi, ergen erkeklerin sosyal fobi nedeniyle işlevselliklerinin daha çok bozuluyor olmasıdır. Sosyal fobi yaşamanın genel yaş aralığı 10-20 yaş arasıdır. Ergenler insanların söyledikleri sözleri ve düşünceleri ergenler daha çok içerlerler çünkü duygusal olarak düşünme eğilimindedirler. 

Sosyal Fobinin Üstesinden Nasıl Gelinir?

Sosyal fobi de uygulanan en etkili yöntem psikoterapidir. Sosyal fobinin şiddetine göre bazen psikoterapi süreci ilaç desteğiyle birlikte yürütülebilir. 

İlaç dışı psikoterapi yönteminde bilişsel davranışçı terapi en etkili çözüm yöntemidir. Bilişsel davranışçı terapideki amaç sosyal fobi tanısı konmuş ergenlerin düşüncelerini daha gerçekçi bir yere yönlendirmelerini ve daha önce kişinin kaygı duymasına neden olmuş olan durumlardan kaçınmamasını sağlamaktır. Kaygılarının nedenleri araştırılır ve korkularıyla yüzleştirilir. Ergenlerin daha önce kaygılandığı bir duruma verdiği tepki tanımlanır ve davranış deneyleriyle bu tepkilerden daha farklı tepkiler vermesi sağlanır. 

Bu yöntemlerin yanı sıra ergenlere sosyal becerilerini geliştirmek için sosyal beceri eğitimi, nefes egzersizleri ve rol model olma gibi teknik ve yöntemler de kullanılır.